I like to pay taxes. With them I buy civilization.

Oliver Wendell Holmes Jr. – Amerikaans jurist

Fiscale kwestie indringend in het nieuws

Het gaat te ver om te zeggen dat het thema ‘belastingen’ dit jaar het nieuws domineerde, maar feit is dat verschillende fiscale kwesties
veelvuldig en indringend in het nieuws waren. Dat varieerde van de Panama papers en alles wat die losmaakten aan berichten
over het stallen van vermogens in belastingparadijzen door bedrijven en vermogende particulieren, tot aan de voortdurende aandacht
van de Europese Commissie voor de belastingdeals die internationale concerns met nationale belastingdiensten sluiten.

Afspraken met de Belastingdienst

Zgn. rulings van bedrijven als Starbucks, Amazon en Apple, waarin zij met de Belastingdienst afspraken maken over bijvoorbeeld welke prijzen bij de winstberekening worden aangehouden voor transacties binnen het concern. ‘Zakelijke verrekenprijzen’ zeggen de partijen, maar Brussel ziet de voordelige deals als ‘verboden staatssteun’. En de gewone burger krijgt de indruk dat succesvolle internationale concerns erin slagen om in zowat alle landen waar zij actief zijn geen belasting te betalen.

Afschaffing dividendbelasting

Veel aandacht kreeg ook de belastingparagraaf van het regeerakkoord voor het kabinet-Rutte III. Verrassend daarin was de aankondiging van de afschaffing van de dividendbelasting. Een fikse aderlating voor de Nederlandse schatkist, zonder dat die de Nederlandse burger direct voordeel oplevert. De dividendbelasting is immers in binnenlandse verhoudingen een voorheffing die wordt verrekend met de inkomstenbelasting of de vennootschapsbelasting. Het zijn buitenlandse investeerders die baat hebben bij de afschaffing.

Wet Hillen en positieve ontwikkelingen voor werkenden

Velen werden onaangenaam getroffen door het nieuws dat de zgn. Wet Hillen, het belastingvoordeel dat toekomt aan huizenbezitters
die geen of weinig hypotheekrenteaftrek hebben, wordt afgeschaft. Een boete op aflossen, zo heette het al snel. Verder werd in de sfeer
van de inkomstenbelasting een pakket aan maatregelen op het gebied van het tarief en de heffingskortingen aangekondigd dat alle
werkenden erop vooruit laat gaan.

Verhoging lage btw-tarief en actie tegen belastingontwijking

Maar daar staat weer tegenover dat het lage btw-tarief – dat vooral geldt voor de dagelijkse boodschappen – met de helft wordt verhoogd, van 6 naar 9%. Voor de goedwillende belastingbetalers – dat zijn u en wij – klinkt het plezierig in de oren dat het regeerakkoord verdere actie en maatregelen in het vooruitzicht stelt die zijn gericht tegen het ontwijken van belastingen. Dat geldt ook voor de reactie in het regeerakkoord op het algemene gemor over box 3. Er komt een hogere vrijstelling en er is een betere aansluiting beloofd bij het werkelijke rendement op spaartegoeden. Wij wachten in spanning de maatregelen af!

Onbegrip

De thema’s die in de voorgaande alinea’s de revue passeerden, hebben voor een groot deel als gemeenschappelijk kenmerk dat zij leiden tot onbegrip bij ‘de gewone belastingbetaler’. Het is een moeilijke en precaire opdracht aan iedere regering, en dus ook de huidige, om een belastingwetgeving te ontwerpen die evenwichtig en inzichtelijk rechtvaardig is en daardoor kan rekenen op een breed draagvlak in alle geledingen van de maatschappij.

Moeilijkheden bij controle aangiften

Evenwicht en rechtvaardigheid moet ook kunnen worden verwacht bij de uitvoering van de belastingwet. Het is een feit van algemene
bekendheid dat de Belastingdienst het moeilijk heeft. Er wordt veel vertrouwd op geautomatiseerde processen, maar die functioneren
niet altijd goed. Veel aangiften worden niet meer beoordeeld door aanslagregelaars. De controledichtheid is klein. Veel deskundig personeel is vertrokken. Door al deze omstandigheden is de kans groot dat er belastingplichtigen zijn die niet betalen wat zij volgens de wet eigenlijk zouden moeten betalen.

Inspecteurs soms keihard

Aan de andere kant zijn er gevallen waarin de Belastingdienst een belastingplichtige die wel in de fuik is gevangen, de duimschroeven hard aandraait. Met grensverkennende standpunten over de uitleg van de belastingwet, formele procedures rond informatieverplichtingen en soms ook torenhoge boeten. Wat dat laatste betreft, leert een snelle blik op de website rechtspraak.nl dat in veel gevallen een door de inspecteur opgelegde boete door de rechter wordt vernietigd of drastisch wordt verlaagd.

De rechtsstatelijkheid van belastingheffing onder druk

Aan beide zijden van het spectrum staat daarom de rechtsstatelijkheid van de belastingheffing onder druk. Het is de kunst om bij het
maken van belastingwetten ieder deel van de samenleving op een afgewogen manier te laten bijdragen. En het is de kunst om bij de
uitvoering ervan steeds ervoor te zorgen dat er niet te veel, maar ook niet te weinig wordt gevorderd. Dan wordt recht gedaan, en ervaren.

IB Almanak: wat is de wet en waar liggen de rechten en kansen van de belastingbetaler

Nextens IB Almanak 2018 borduurt voort op een lange traditie van deze uitgave, waarin – ook toen het woord nog nauwelijks in de mond
werd genomen – de belastingen waarmee particulieren worden geconfronteerd, op een rechtsstatelijke manier worden belicht. Dat wil
zeggen: laten zien wat in de wet is voorgeschreven. Maar ook, en vooral, de legitieme rechten en kansen van de belastingbetaler blootleggen.